Odpowiadając na pytanie o główny cel działalności przedsiębiorstwa większość odpowie, że jest nim osiąganie zysku i pomnażanie kapitału – niezależnie, czy podchodząc do odpowiedzi z perspektywy sprzedaży, czy udziału w rynku, czy wyników finansowych, czy jakichkolwiek innej. I będzie to odpowiedź prawidłowa. Niemniej przeciętny czas życia firmy (S&P 500 Index) spadł z 80 do 15 lat! Walka konkurencyjna jest coraz ostrzejsza. W dobie globalizacji, rosnącej i coraz bardziej agresywnej konkurencji, rozwoju wiedzy i technologii, poszerzającej się palety rozwiązań zarządczych również w obszarze organizacji przedsiębiorstwa, nowych sposobów promocji i docierania do klienta oraz walki o jego lojalność – ciągłe poprawianie wyników firmy nie będzie możliwe bez utrzymania przez nią obecnej pozycji na rynku, a następnie jej umacniania.

Innowacyjność

Dziś staje się oczywiste, że bez ciągłego wprowadzania nowych, atrakcyjnych dla odbiorcy produktów, usług czy rozwiązań w obszarze organizacji czy marketingu przetrwanie biznesu, nie mówiąc o jego rozwoju, będzie niemożliwe. I tu pojawia się termin „innowacje”. I nawet, jeśli niektórzy uznają ten termin za zgrany lub zbyt często uznawany za panaceum na wszystko, to nie zmienia to faktu, że przyszłość biznesu będzie zależała od innowacji i sposobu podejścia do działalności innowacyjnej w przedsiębiorstwie.

W gospodarce rynkowej opartej na wiedzy nie można zakładać, że rozwój przedsiębiorstwa zadzieje się w sposób przypadkowy. Ci, którzy są wyjątkiem od tej reguły po prostu maja szczęście. Ciągły monitoring otoczenia konkurencyjnego, zmieniających się upodobań klientów, rozwój technologii są absolutnie konieczne. Zatem źródła i motywy rozwoju każdego przedsiębiorstwa, i to niezależnie od branży, znajdują się w wewnętrznych i zewnętrznych obszarach jego funkcjonowania. W kontekście powyższego jednym z najważniejszych motorów rozwoju biznesu staje się szeroko pojęta działalność innowacyjna. Od czasów kryzysu finansowego (2008/2009) dwa tysiące największych na świecie firm inwestujących w R&D zwiększa swoje inwestycje w badania i rozwój o ok. 6% rocznie (przy jednoczesnym spadku sprzedaży i marż). Zmienia się też rodzaj prowadzonych działań B+R. W obliczu hiper konkurencji, gwałtownego rozwoju technologii i rosnącej roli klienta, aby przetrwać, firmy (nawet w “tradycyjnych” sektorach z dłuższymi cyklami rozwoju produktów) coraz częściej chcą osiągać wzrost z innych niż do tej pory (nowych) obszarów, co wymaga większego nacisku na innowacje (zwłaszcza przełomowe).

Czynniki sukcesu

O sukcesie przedsiębiorstwa decyduje wiele czynników. Mc Kinsey ma swoje tzw. 7S, dzielące czynniki sukcesu na:

– twarde – Strategia, Struktura, System, i

– miękkie – Umiejętności, Pracownicy, Styl, Wspólne Wartości.

Przedsiębiorstwa z USA wyróżniają osiem takich czynników:

  1. zaangażowanie naczelnego kierownictwa,
  2. wysoką jakość,
  3. satysfakcję odbiorców,
  4. elastyczność procesów produkcyjnych i dystrybucyjnych,
  5. innowacje i technologie,
  6. kontrolę kosztów,
  7. zarzadzanie gospodarką materiałową,
  8. przywództwo kosztowe (cenowe).

Niezależnie jednak od tego, który podział przyjmiemy, innowacje zawsze będą w grupie najważniejszych czynników decydujących o poprawie wyników ekonomicznych, wzrostu sprzedaży czy produkcji. Zadbanie o to, żeby innowacje stały się stałą praktyką w przedsiębiorstwie staje się jednym z głównych czynników decydujących o rynkowej skuteczności biznesu. Tzw. upowszechnienie innowacji w organizacji w konsekwencji będzie wpływać na coraz większą zdolność technologiczną i zarządczą przedsiębiorstwa, co z kolei będzie prowadziło do wzrostu jego konkurencyjności. Dotyczy to w dużym stopniu firm technologicznych, gdyż w związku z rozwojem technologii i wiedzy innowacje technologiczne stają się fundamentem, na którym można budować przewagę konkurencyjną.

I tu pojawia się ważna kwestia: skoro trzeba rozwijać się poprzez innowacje, to jak określić sobie cele tego rozwoju, aby innowacje nie były przypadkowym działaniem a stały się częścią systemu i kultury działania przedsiębiorstwa? Nie można bowiem pozwolić, żeby innowacje i ich upowszechnianie stały się celem samym w sobie.

Celem zysk czy rozwój?

„Kto myśli wyłącznie o zysku, niekoniecznie będzie myślał o rozwoju przedsiębiorstwa. Ten zaś, kto za swój cel przyjmie rozwój przedsiębiorstwa, będzie musiał dążyć do osiągnięcia zysku, bo zysk jest koniecznym etapem na drodze do rozwoju przedsiębiorstwa przemysłowego”. Parafrazując zatem twierdzenie, że „głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku i pomnażanie kapitału” można powiedzieć, że dziś „głównym celem staje się umacnianiem pozycji rynkowej przedsiębiorstwa przez podnoszenie jego konkurencyjności z zachowaniem kontroli nad poziomem zysku i wielkości posiadanego kapitału”. Aby to osiągnąć nie wolno się skupiać na krótkookresowym zarządzaniu pojedynczym celem, lecz należy zacząć zarządzać wieloma celami (często w różnych obszarach działalności) w sposób powiązany, w zgodzie z długookresową strategią i planami działania, nastawionymi na umocnienie pozycji rynkowej biznesu.

Cele działalności innowacyjnej

Jest oczywiste, że nadrzędnym celem działania przedsiębiorstwa w dłuższej perspektywie czasowej musi być jego rozwój. Ten cel musi być tak sformułowany, aby umożliwił umacnianie pozycji rynkowej przedsiębiorstwa przez podnoszenie ogólnej jego efektywności. Jednocześnie musi być tak rozpisany, aby łączył wszystkie obszary działalności biznesu.

Cele działalności innowacyjnej przedsiębiorstwa można definiować różnorako. K. Szadkowski podaje poniższy ich podział:

Cele działalności innowacyjnej

 

Cele działalności innowacyjnej

Strefa działalności

·      Zapewnienie rozwoju przedsiębiorstwa


·      Zwiększenie zysku


·      Pomnażanie wartości przedsiębiorstwa (ważne dla spółek akcyjnych)

·      Dostarczanie nowych produktów na rynek

·      Zapewnienie większej konkurencyjności wyrobów na rynku

·      Pozyskiwanie nowych odbiorców krajowych i zagranicznych

·      Poprawa jakości i funkcjonalności wyrobu

·      Podwyższenie prestiżu przedsiębiorstwa

Produkcja wyrobu

 

·      Unowocześnianie bazy technicznej przedsiębiorstwa

·      Zwiększenie oszczędności materiałów i energii

·      Zapewnienie lepszego poziomu BHP na stanowisku pracy

·      Lepsze wykorzystanie drogich i trudno dostępnych materiałów i surowców


·      Minimalizacja zagrożeń dla środowiska

Technologia produkcji

 

·      Lepsze dostosowanie się do zmiennych potrzeb rynku

·      Podniesienie wydajności i efektywności pracy

·      Wydajniejsze wykorzystanie stanowisk pracy

·      Racjonalizacja zatrudnienia pracowników w przedsiębiorstwie

·      Zmniejszenie lub zlikwidowanie strat nadzwyczajnych 
w przedsiębiorstwie


·      Usprawnienie transportu wewnątrzzakładowego

Organizacja

 

Źródło: (Szatkowski 2016)

Z kolei A.H. Jasiński dzieli cele działalności innowacyjnej przedsiębiorstwa w następujący sposób:

A. Cele technologiczne:

    1. wdrożenie całkowicie nowych produktów mających na celu wykreowanie nowych rynków;
    2. podążanie za „liderami” innowacyjnymi;
    3. dostosowanie technologii opracowanych gdzie indziej do potrzeb danego przedsiębiorstwa;
    4. dokonanie ulepszających zmian w dotychczasowych technikach;
    5. zmiana metod wytwarzania dotychczas produkowanych wyrobów.

B. Cele gospodarcze:

I. w zakresie innowacji produktowych:

  1. zastąpienie wyrobów przestarzałych;
  2. rozszerzenie asortymentu wyrobów
    • w ramach określonej dziedziny produkcji,
    • poza daną dziedziną;
      1.  
  3. utrzymanie udziału (pozycji) firmy na rynku;
  4. otwarcie nowych rynków zbytu
    • zagranicznych,
    • krajowych;

II. w zakresie innowacji procesowych:

  1. poprawa możliwości elastycznego dostosowania produkcji do potrzeb i warunków;
  2. obniżenie kosztów produkcji
    • zmniejszenie (udziałów) kosztów osobowych,
    • obniżenie zużycia materiałów,
    • obniżenie zużycia energii,
    • redukcja braków produkcyjnych,
    • redukcja kosztów projektowania wyrobów;
    •  

III. poprawa warunków pracy;

IV. zmniejszenie szkód w środowisku naturalnym.



Innowacje jedynym gwarantem rozwoju

W dzisiejszych czasach konkurencyjność przedsiębiorstw zależy wprost od wprowadzanych innowacji. Firmy, które chcą stale rosnąć i rozwijać muszą generować innowacje nie tylko wewnątrz swojej organizacji, ale powinny współpracować w tym zakresie z innymi firmami (nawet konkurencyjnymi), że światem nauki (uczelnie, instytuty B+R), startupami, podmiotami pośredniczącymi w finansowaniu innowacji, z  klastrami, parkami naukowo-technicznymi, przedstawicielami władz regionalnych, lokalnych, samorządowych oraz innymi uczestnikami ekosystemu innowacyjnego. 


Szacuje się, że ok. 95% wszystkich innowacji technicznych powstaje w krajach Europy Zachodniej. Wynika to z powszechnej świadomości, że korzyści z tytułu prowadzenia działalności innowacyjnej są wyższe, niż korzyści płynące z jakiejkolwiek innej działalności, szczególnie w przemyśle. Statystyki GUS dotyczące działalności innowacyjnej w latach 2013 – 2015 wykazały, że choć przedsiębiorstwa działające w Polsce coraz częściej podejmują działania innowacyjne, to jednak intensywność innowacji w Polsce jest nadal niższa w porównaniu z pozostałymi krajami Unii Europejskiej.

Przedsiębiorstwa, które wprowadziły innowacje (wg. GUS 2016)

 

Innowacje produktowe

Innowacje procesowe

Innowacje organizacyjne

Innowacje marketingowe

Przedsiębiorstwa przemysłowe

11,8%

13,0%

8,1%

7,1%

Przedsiębiorstwa z sektora usług

4,8%

7,4%

8,1%

6,6%

 

Przy czym największy udział we wprowadzonych innowacjach różnego typy miały podmioty o liczbie pracujących 250 osób. Widać z tego, że największy potencjał lub dojrzałość do wprowadzania innowacji mają organizacje duże. Wynika to oczywiście z potencjału organizacyjnego i zaplecza finansowego, którym dysponują. Niemniej niewątpliwie wynika to też ze świadomości i wiedzy zarządczej, która z różnych powodów w większych firmach jest często na wyższym poziomie. Bez wątpienia firmy duże mają też większą presję do walki o pozycję konkurencyjną, co w połączeniu z możliwościami finansowymi, technologicznymi, organizacyjnymi i umiejętnościom zarządczymi wymusza na nich działania proinnowacyjne.

Stymulowanie innowacyjności to konieczność

Bez wątpienia w interesie pracodawcy leży stymulowanie procesów innowacyjnych i dbanie o to, aby pracownicy aktywnie włączali się w nie. Prawdą jest, że działania innowacyjne często wymagają istotnych nakładów a z działalnością innowacyjną wiąże się podwyższone ryzyko. Niemniej utracone korzyści –  brak nowych produktów, usług, brak rozwoju zdolności produkcyjnych czy technologicznych – wynikające z niepodejmowania działań innowacyjnych w warunkach gospodarki rynkowej prędzej czy później doprowadzą do utraty konkurencyjności przedsiębiorstwa a przez to istotnych i zagrażających funkcjonowaniu i stabilności przedsiębiorstwa strat. Losy właściciela i pracowników przedsiębiorstwa są ze sobą ściśle związane. Innowacje prowadzące do wzrostu efektywności kosztowej i wzrostu sprzedaży (a przez to i zysku biznesu) mogą przyczynić się do poprawy warunków pracy (np. wzrost wynagrodzeń) i perspektywy stabilnego zatrudnienia pracowników. To buduje lojalność pracownika wobec firmy, dla którego bezpieczeństwo zatrudnienia i perspektywa stabilnego rozwoju (firmy i osobistego) sprawia, że pracownik bardziej angażuje się w działania na rzecz przyszłości przedsiębiorstwa. W takiej organizacji łatwiej jest budować postawę innowacyjności w zespole, który świadom znaczenia innowacji dla przyszłości firmy i indywidualnego pracownika odpłaci zaangażowaniem i np. zgłaszaniem nowych pomysłów i to nie koniecznie innowacyjnych, ale choćby racjonalizatorskich.

O znaczeniu i metodach budowania kultury organizacyjnej można przeczytać więcej w innych tekstach Instytutu Innowacyjności Polska.

Strategia Innowacyjności

W podsumowaniu warto przytoczyć kluczowe z punktu widzenia celów działalności innowacyjnej przedsiębiorstwa pojęcie. Jest nim Strategia Innowacyjności przedsiębiorstwa. W związku z tym, że innowacje stanowią jedyną drogę utrzymania się na rynku, muszą stać się też integralną częścią mechanizmu funkcjonowania przedsiębiorstwa. Zatem innowacje, ich planowanie i zarządzanie nimi muszą bezwzględnie stać się integralnym elementem przyjętych przez przedsiębiorstwo strategii, które wyznaczają cele jego działania. Strategia innowacyjności jest odrębnym dokumentem będącym drogowskazem postępowania w zakresie innowacji dla wszystkich członków organizacji. Może stanowić także pomoc dla podmiotów z otoczenia przedsiębiorstwa i wpływać na motywację do współpracy dla klientów, dostawców czy pomysłodawców. Prawidłowo wypracowana strategia innowacyjności, określająca cele działalności innowacyjnej, jest spójna z pozostałymi strategiami całej organizacji, w tym (w przypadku grupy przedsiębiorstw) dla większych firm, podmiotów zależnych wchodzących w skład grupy.

Badania firmy doradczej PwC przedstawione w „Breakthrough innovation and growth” wskazują, że Strategia Innowacyjności powinna określać rolę i intensywność innowacji dla realizacji celów biznesowych i stymulacji rozwoju firmy. Strategia Innowacyjności odpowiada za takie wyważenie intensywności innowacji, aby nie zaprzepaszczać dostępnych możliwości rozwoju firmy, ale też nie tracić niepotrzebnie zasobów. Wskazuje krytyczne obszary dla innowacji: produkty, usługi, technologie, systemy, procesy, łańcuch dostaw, zadowolenie klientów czy też model biznesowy. Określa, które obszary innowacji powinny być priorytetem. Strategia Innowacyjności powinna wskazywać także, którą drogę realizacji innowacji dany podmiot obrał, a w tym: odkrywanie niezaspokojonych potrzeb sygnalizowanych przez odbiorców i/lub potencjalnych odbiorców, analizę rynkową prowadzącą do poznania działań́ konkurencji i graczy na rynkach niekonkurencyjnych w celu adaptacji rozwiązań́ do własnego portfolio oraz własnego, najczęściej silnego zaplecza technologicznego obejmującego kompetencje i intuicję.

Strategia Innowacyjności jest odrębnym, istotnym zagadnieniem, o którym szerzej i szczegółowiej piszemy w innych tekstach Instytutu Innowacyjności Polska.

Post scriptum

Według ekonomistów amerykańskich aż 60–80% wzrostu produkcji amerykańskiej jest efektem zastosowania i upowszechniania osiągnięć nauki i techniki. Niektórzy ekonomiści amerykańscy uważają nawet, że postęp techniczny istotnie (aż w 80%) decyduje o dobrobycie i poprawie warunków bytowych społeczeństwa. To wszystko jest możliwe dzięki innowacjom. A to jasno pokazuje, że siłą napędową współczesnych gospodarek są innowacje. Dziś przedsiębiorstwa zmuszane są do coraz silniej konkurencji a przez to stałego i systematycznego zwiększania swojego potencjału. Te przedsiębiorstwa, które tego nie będą robić, zostaną z walki konkurencyjnej wyeliminowane. A zatem te przedsiębiorstwa, które chcą utrzymać się na coraz bardziej wymagającym rynku, muszą ciągle wprowadzać innowacje zarówno produktowe i technologiczne jak i organizacyjne i marketingowe. Zdolność organizacyjna do wdrażanie innowacji staje się zatem nie tylko koniecznością, ale i jedyną drogą do uzyskania przewagi konkurencyjnej.

Udało się nam Ciebie zainspirować, zadzwoń lub napisz do nas!

W Instytucie Innowacyjności Polska posiadamy narzędzia, które pomogątwojej organizacji w zarządzaniu innowacyjnością. Zapraszamy do kontaktu, jeśli chcesz, aby twoje kompetencje i umiejętności tworzenia innowacji zostały jeszcze lepiej rozwinięte:

Instytut Innowacyjności Polska
piotr.fic@ininpolska.pl
tel. kom. + 48 698 660 055

lub

tomasz.hoffmann@ininpolska.pl
tel. kom. + 48 667 637 068